Is een commercieel belang een gerechtvaardigd belang?

Voor de verwerking van persoonsgegevens is een wettelijke grondslag nodig, als genoemd in artikel 6 van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Zo’n grondslag bestaat bijvoorbeeld wanneer toestemming voor de verwerking van persoonsgegevens is verkregen, maar ook wanneer de verwerking ‘noodzakelijk is voor de behartiging van de gerechtvaardigde belangen’ van degene die het initiatief neemt voor de verwerking (de verwerkingsverantwoordelijke).

Een gerechtvaardigd belang van de verwerkingsverantwoordelijke kan van alles zijn. Zo kan worden gedacht aan het verzenden van e-mail nieuwsbrieven maar ook aan het beveiligen van eigendommen. Niet zelden wenst een bedrijf een beroep te doen op een gerechtvaardigd belang, in het kader van haar commerciële activiteiten. Zo ook door VoetbalTV en de KNLTB. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft zowel VoetbalTV als de KNLTB in dit kader forse boetes opgelegd. Over de vraag of een commercieel belang zo’n ‘gerechtvaardigd belang’ kan zijn, bestaat inmiddels al enige tijd discussie. Hierover zijn nu prejudiciële vragen gesteld aan het Hof van Justitie EU, maar voordat hierover duidelijkheid komt zijn we (naar verwachting) wel een tijdje verder. Wat nu? 

De normuitleg van de AP

De AP is niet snel geneigd een belang aan te merken als een gerechtvaardigd belang. De AP meent dat het betreffende belang in de wetgeving of elders in het recht benoemd moet zijn als een rechtsbelang. Daarnaast sluit de AP in haar gepubliceerde normuitleg expliciet het ‘enkel dienen van zuiver commerciële belangen en winstmaximalisatie’ uit van de kwalificatie als gerechtvaardigd belang.

Het European Data Protection Board (EDPB) heeft zich ook uitgelaten over wat volgens haar onder de term “gerechtvaardigd belang” moet worden verstaan. Het EDPB is geneigd dit begrip een stuk ruimer uit te leggen dan de AP. Volgens het EDPB komen niet alleen juridische, maar ook allerhande feitelijke, economische en ideële belangen in aanmerking om te kwalificeren als gerechtvaardigd belang.

Daarnaast heeft het Hof van Justitie al meerdere malen bevestigd dat het lidstaten niet vrij staat om een beroep op het gerechtvaardigd belang voor bepaalde categorieën verwerkingen op voorhand categorisch uit te sluiten en dat de beoordeling of een bepaald belang een gerechtvaardigd belang is negatief moet worden getoetst. Dit laatste houdt in dat getoetst moet worden of een belang in strijd met de wet is. Tot slot heeft het Hof van Justitie ook reeds geoordeeld dat Google persoonsgegevens mag verzamelen vanuit haar commerciële overwegingen (zie HvJ EU Google Spain). Ook kan op grond van de AVG zelf worden betoogd dat de term gerechtvaardigd belang breder moet worden opgevat dan de AP voorstelt. In overweging 47 van de AVG is bijvoorbeeld opgenomen dat ‘direct marketing’ een voorbeeld van een gerechtvaardigd belang is.

Al met al lijkt de opvatting van de AP op dit punt dan ook te eng. In dat kader heeft de Europese Commissie reeds een brief geschreven waarin zij de AP waarschuwt dat de strikte interpretatie van de AVG de interne markt in gevaar brengt en het vrije ondernemerschap belemmert. Daarbij wijst de Europese Commissie erop dat commerciële overwegingen wel degelijk een gerechtvaardigd belang kunnen zijn.

VoetbalTV en de KNLTB zijn beide naar de rechter gestapt omdat zij het niet eens zijn met de aan hen opgelegde boete.

VoetbalTV

VoetbalTV bood een platform dat het mogelijk maakte om online naar amateurvoetbalwedstrijden te kijken. Er werd vooraf geen toestemming gevraagd aan de voetballers voor het filmen van de wedstrijd, omdat VoetbalTV meende dat zij een gerechtvaardigd belang had bij het vastleggen van de wedstrijden. De AP meende dat daarmee sprake was van een schending van artikel 6 van de AVG.

De Rechtbank Utrecht oordeelt dat de AP een te enge definitie van het begrip “gerechtvaardigd belang” heeft gehanteerd. Ook overweegt de Rechtbank dat er geen sprake is van een zuiver commercieel belang zijdens VoetbalTV. Hierdoor komt de Rechtbank tot de conclusie dat de AP een verkeerde interpretatie hanteert van het begrip ‘gerechtvaardigd belang’ en veegt de boete van tafel. Vervolgens vraagt de AP de Raad van State om een oordeel. De Raad van State heeft zich helaas niet uitgelaten over de vraag of een zuiver commercieel belang een gerechtvaardigd belang kan zijn. De Raad van State oordeelt eveneens dat het belang van VoetbalTV überhaupt niet louter commercieel is en komt daarmee niet toe aan de hamvraag.

De KNLTB

In verband met ongeveer dezelfde discussie als tussen VoetbalTV en de AP, stapte ook de KNLTB naar de rechter. De Rechtbank Amsterdam heeft vervolgens het heft in handen genomen om deze discussie voor eens en altijd te laten beslechten door het Europese Hof van Justitie. Zij heeft het Hof van Justitie gevraagd om uit te leggen hoe de term “gerechtvaardigd belang” exact geduid moet worden Gemiddeld duurt het 17 maanden voordat het Hof van Justitie de prejudiciële vragen heeft beantwoord, dus vermoedelijk moeten wij nog even geduld hebben.

Waar kunt u uw verwerkingen nu op baseren?

Na het lezen van dit blog is het begrijpelijk dat u twijfelt of u wel de juiste grondslag hebt gekozen voor uw verwerkingen op basis van het gerechtvaardigd belang. Een algemeen antwoord hierop is helaas niet te geven. Dit zal per geval moeten worden beoordeeld. Wel menen wij dat in veel gevallen wel degelijk een beroep op een gerechtvaardigd belang kan worden gedaan. Hiervoor dient altijd een bepaalde belangenafweging te worden gemaakt, die kan worden vastgelegd in een “LIA” (legitimate interest assessment). Soms is ook andere wetgeving relevant, zoals de Telecommunicatiewet (spamverbod) bij het versturen van een nieuwsbrief.

Wij denken graag met u mee over de mogelijkheden en helpen bij het verrichten van het voornoemde LIA. Neem gerust contact op met privacy@ploum.nl.