Strafrechter in Rotterdam laat zich opnieuw uit over afvalstoffen – hinken op twee gedachten?

Lage straf voor illegaal overbrengen van gevaarlijke afvalstoffen?

De officier van justitie eiste een werkstraf van 40 uur en een voorwaardelijke boete van EUR 5000,- tegen de verdachte.

De rechtbank legde alleen de voorwaardelijke boete op. Dat had er mee te maken dat de rechtbank vond dat was gebleken dat de verdachte niet zozeer verkeerde intenties had, alswel onvoldoende in staat was om de complexe milieuwetgeving op het gebied van afvalstoffen te doorgronden. Daarnaast was relevant dat de verdachte in financieel zwaar weer was geraakt, en zijn onderneming was verloren.

De overweging dat de verdachte niet zozeer kwade intenties had is een interessante, want de rechtbank overwoog tevens dat de verdachte zich als professioneel marktdeelnemer opzettelijk schuldig had gemaakt aan het medeplegen van twee illegale overbrengingen van gevaarlijke afvalstoffen. Hoe verhoudt zich dit tot elkaar?

(Kleurloos) opzet

In het economisch strafrecht wordt gesproken over “kleurloos opzet”. Simpel gezegd betekent dat dat het geen vereiste is dat men de intentie had om de wet te overtreden. Waar het om gaat, is of de handeling zelf opzettelijk is verricht. De achtergrond van deze leer is dat het ondoenlijk zou zijn om te moeten bewijzen dat de verdachte wist van de aard en de inhoud van de wetgeving, en er desondanks bewust voor koos om deze met voeten te treden. Dergelijke wetgeving is immers vaak uitgebreid, abstract en complex. Indien het handelen zelf dus opzettelijk is verricht, is meestal sprake van opzet in de zin van de wet.

Het maakt daarbij in strafrechtelijke zin wel verschil of bewezen kan worden dat er opzet in het spel was of niet. Indien er opzet was, dan is sprake van een misdrijf. Indien dat er niet was, dan is sprake van een overtreding. Overtredingen verjaren sneller, en bovendien zijn de straffen veel lager.

Maar een verweer dat er geen sprake was van opzet heeft over het algemeen geen grote slagingskans.

Toch blijft het wringen wanneer de vraag wordt gesteld wélk handelen dan opzettelijk moet zijn geschied: het overbrengen van goederen naar het buitenland? Of het overbrengen van goederen naar het buitenland waarvan men wist dat het afvalstoffen waren? Of het overbrengen van goederen naar het buitenland waarvan men wist dat het gevaarlijke afvalstoffen waren?

In deze zaak oordeelt de rechtbank dat het opzet moet zijn gericht op “de overbrenging van gevaarlijke afvalstoffen van Nederland naar West-Afrika”. Dat impliceert dat de verdachte opzet diende te hebben voor wat betreft het karakter van de stoffen. De rechtbank acht dat opzet (kennelijk) aanwezig. De uitspraak vermeldt echter niet waarom.

(Gevaarlijke) afvalstoffen?

Dat brengt ons bij de tweede kwestie. Namens de verdachte was betoogd dat geen sprake was van afvalstoffen. De goederen in kwestie betroffen een oude bus, een oude auto en een accu, alsmede een aantal televisietoestellen en een aantal koelkasten en vriezers. Deze goederen hebben nog een grote economische waarde in Afrika, zo werd betoogd. Bovendien was de verdachte slechts de transporteur, en niet de eigenaar.

Deze verweren worden verworpen. De rechtbank verwijst hierbij naar de definitie van het begrip ‘afvalstof’ zoals deze in de Wet milieubeheer en in de Kaderrichtlijn afvalstoffen (2008/98/EG) staat. Ook wordt verwezen naar de uitspraak van het Europese Hof in de zaak Tronex (C-624/17). Omdat de goederen niet in goede staat waren kon betwijfeld worden of ze (ooit) nog konden worden gebruikt overeenkomstig hun oorspronkelijke doel. Hergebruik is dus niet zeker. Deugdelijke testrapporten ontbraken, en de lading was ook niet goed verpakt om, bijvoorbeeld, transportschade te voorkomen. Deze omstandigheden maken dat geoordeeld kan worden dat het om afvalstoffen ging.

Dat de verdachte niet de eigenaar van de goederen was is niet relevant. Hij is wel degene geweest die het voorschrift heeft overtreden, en degene die bij machte was om te voorkomen dat het voorschrift zou worden overtreden.

Conclusie

In lijn met de bestaande rechtspraak wordt deze verdachte veroordeeld voor het opzettelijk overbrengen van gevaarlijke afvalstoffen. De rechtbank hanteert (zoals gebruikelijk is) de leer van het kleurloos opzet, en concludeert dat de verdachte wist dat het om gevaarlijke afvalstoffen ging. De rechtbank overweegt ook dat de verdachte een professionele marktdeelnemer was, die het nationale en internationale milieubeleid heeft doorkruist.

Vervolgens kijkt de rechtbank echter naar de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. Het blijft bij een voorwaardelijke boete, mede omdat zijn handelen (toch) niet voortkwam uit verkeerde intenties, maar uit een tekort aan kennis en inzicht.

Hoewel dus gezegd zou kunnen worden dat de straf niet ongunstig is voor de verdachte, lijkt het er op dat de rechtbank op twee gedachten blijft hinken. En dat maakt het er niet duidelijker op.

De uitspraak is hier te vinden.

Wij geven op dagelijkse basis adviezen over afvalstoffen, en helpen u bij het beantwoorden van uw vragen.