Nieuwe Wet oneerlijke handelspraktijken: regulering van de handel in levensmiddelen en -grondstoffen

Op 1 november 2021 is de Wet oneerlijke handelspraktijken landbouw- en voedselvoorzieningsketen in werking getreden. Voor de levensmiddelenindustrie, haar toeleveranciers en afnemers heeft de nieuwe wet ingrijpende gevolgen. De handhaving van de nieuwe wet berust bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Overtredingen kunnen worden bestraft met hoge geldboetes. Heeft u al gecontroleerd of in uw handelscontracten (mogelijk) onrechtmatige afspraken staan? In dit artikel bespreekt Marijn van Tuijl de implicaties van de nieuwe wet.

Contractsvrijheid in levensmiddelenindustrie aan banden

Opmerkelijk is dat de wet de vrijheid inperkt van partijen, leveranciers en afnemers, om bij de in- en verkoop van levensmiddelen en -grondstoffen afspraken te maken over betalings- en andere voorwaarden. Dat het commerciële handelsverkeer vergaand wordt gereguleerd, en de contractsvrijheid daarmee wordt ingeperkt, is ongebruikelijk. Contractsvrijheid is immers een van de basisbeginselen van het civiele contractenrecht. Andere terreinen waar de wetgever de contractsvrijheid heeft ingeperkt, zien bijvoorbeeld op consumentenbescherming, mededinging en aanbestedingen.  

Zoals vaak het geval is, gaat het om Europese regelgeving (de Richtlijn (EU) 2019/633) die in de lidstaten, en dus ook in Nederland, in de nationale wetgeving moet wordt geïmplementeerd. Het doel van de regelgeving is om kleinere marktpartijen in de gehele landbouw- en voedselketen (van productie tot levering aan de retail) te beschermen tegen ‘oneerlijke handelspraktijken’ die ontstaan door de dominantie en inkoopmacht van grote spelers, zoals supermarktketens. De opzet is dus het tegengaan van uitwassen van de markteconomie.  

Wie wordt beschermd?

Of de bescherming van de wet kan worden ingeroepen als sprake is van (mogelijk) onrechtmatige handelspraktijen, hangt af van de omzet van de leverancier in relatie tot de omzet van de afnemer. Leveranciers met een jaaromzet tot ten hoogste EUR 350 miljoen kunnen (afhankelijk van de jaaromzet van de afnemer) een beroep op bescherming doen volgens het volgende schema:

Als de leverancier en de afnemer wat omzetcategorie betreft gelijkwaardig zijn, of als de leverancier een hogere omzet  heeft dan de afnemer, is de wet niet op hen van toepassing. Leveranciers, zowel binnen als buiten de EU gevestigd, kunnen met ingang van 1 november voor bescherming onder de wet in aanmerking komen. Bestaande overeenkomsten gesloten vóór 1 november 2021 worden tot 15 april 2022 gerespecteerd.

Zwarte en grijze lijst met (mogelijk) onrechtmatige handelspraktijken

Wat houdt de bescherming in? De wet werkt niet met een algemeen verbod of met een open norm. In plaats daarvan is in de wet een zwarte lijst opgenomen met daarop negen concrete  afspraken die in de relatie tussen leverancier en afnemer onrechtmatig zijn. Dat ziet onder meer op de maximale betalingstermijn van de facturen van een leverancier (d.w.z. later dan 30 dagen voor bederfelijke producten en 60 dagen als een product langer houdbaar is). Andere bepalingen die op grond van de zwarte lijst verboden zijn bijvoorbeeld:

• Laattijdige annulering van bestellingen door de afnemer
• Eenzijdige wijziging van leveringsvoorwaarden door de afnemer
• Verlangen van betalingen die geen verband houden met de verkoop van producten
• Dreigen met of overgaan tot commerciële vergeldingsmaatregelen (de-listing)

Daarnaast is in een grijze lijst opgesomd welke afspraken uitsluitend zijn toegestaan indien deze vooraf uitdrukkelijk schriftelijk zijn vastgelegd. Daaronder valt onder meer de afspraak om onverkochte levensmiddelen zonder betaling terug te leveren aan de leverancier en het vragen van een vergoeding van de leverancier om in het assortiment van de afnemer te worden opgenomen.

Op grond van de in de wet gebruikte formulering, is het de verantwoordelijkheid van de afnemer om te controleren of de leverancier binnen de bovengenoemde omzetgrenzen aanspraak maakt op bescherming onder de wet en om geen langere betalingstermijn toe te passen of af te spreken: de onrechtmatigheid van de verboden afspraak of betalingstermijn wordt door de wet automatisch aangenomen als de leverancier binnen de bescherming van de wet valt. Bij overtreding van de voorgeschreven betalingstermijnen, of bij ongeoorloofde toepassing van een van de andere verboden bepalingen, kan de leverancier zelf (via de civiele rechter), of via een geschillencommissie, dan wel door tussenkomst van de ACM daartegen opkomen. De ACM kan aan de afnemer voor overtredingen boetes opleggen tot EUR 900.000, dan wel tot 10% van de jaaromzet van de afnemer als dat hoger is. Dat is bepaald fiks; zaak dus om na te gaan of uw bestaande en toekomstige contracten niet (mogelijk) in strijd met de wet zijn. 

Wat betekent de nieuwe wet voor de praktijk?

In de praktijk merken wij dat de nieuwe wet nog lang niet bij alle bedrijven in de diverse sectoren binnen de levensmiddelenindustrie bekend is. Mede vanwege de grote risico’s bij overtreding is het zaak om de in- en verkoopcontracten goed tegen het licht te houden. De in de nieuwe wet verboden afspraken en uiterste betalingstermijnen zijn van ‘bijzonder dwingend’ recht verklaard. Dat betekent dat afnemers die aan de wet onderworpen zijn, onafhankelijk van het op de overeenkomst toepasselijke recht, daaraan gebonden zijn.

Dat de nieuwe wet tot vragen leidt is nu al helder, onder meer omdat de Europese Richtlijn (EU) 2019/633 niet in alle EU lidstaten op dezelfde wijze is geïmplementeerd. Zo heeft Duitsland in de nationale regelgeving de omzetgrens voor beschermde leveranciers van vlees, zuivel en fruit niet op EUR 350 miljoen gesteld, maar opgetrokken tot EUR 4 miljard. Wij zien in de praktijk de eerste discussies hierover al ontstaan.

Webinar 14 december 2021

Op dinsdag 14 december 2021, van 15:00 tot 16:30 uur, organiseren wij een webinar over de Wet oneerlijke handelspraktijken landbouw- en voedselvoorzieningsketen. U kunt zich voor dit webinar opgeven volgens deze link. Nadere informatie volgt. 

Over Ploum’s team Internationale Handel, Douane en Productveiligheid

De specialisten van ons team Internationale Handel, Douane en Productveiligheid staan u graag bij indien u vragen heeft over dit onderwerp, of over andere kwesties rond productie, handel, im- en export. Door onze jarenlange ervaring in de levensmiddelenindustrie kunnen wij u snel en effectief van dienst zijn. U kunt contact opnemen met Marijn van Tuijl (m.vantuijl@ploum.nl).

Meer trade updates lezen? Klik hier.